De Smart-auto, een bepalend symbool van stedelijke micromobiliteit, dankt zijn bestaan niet aan traditionele autotechniek, maar aan de onconventionele visie van Nicolas Hayek, de sigarenkauwende horlogemaker achter de Swatch-revolutie. Terwijl Smart vandaag de dag terugkeert naar zijn oorspronkelijke tweezitter-niche, onthult de oorsprong van het merk een onwaarschijnlijke botsing van industrieën en een gedurfde gok op de toekomst van persoonlijk vervoer.
De Swatchmobile: een idee geboren uit disruptie
Hayek, de man die in de jaren tachtig de Zwitserse horloge-industrie nieuw leven inblazen door de kosten te verlagen, de productie te automatiseren en de marketing opnieuw uit te vinden, richtte zijn aandacht begin jaren negentig op auto’s. Nadat hij getuige was geweest van de bijna ineenstorting van de Zwitserse uurwerkindustrie als gevolg van goedkopere Japanse concurrentie, erkende hij het potentieel voor ontwrichting in de automobielsector, die destijds werd gedomineerd door gevestigde giganten. Zijn concept, de ‘Swatchmobile’ genoemd, was simpel: een klein, betaalbaar elektrisch voertuig dat ‘twee personen en twee kratten bier’ kon vervoeren voor ongeveer £ 3.570 (vandaag ongeveer £ 8.280).
Hayeks aanpak was opzettelijk ontwrichtend. Hij gaf beroemd toe: “Ik ken geen auto’s, net zoals ik geen horloges kende.” Zijn doel was geen auto-expertise, maar een nieuw perspectief: een elektrische auto die zowel klasseloos als trendy was en een verandering dwong in de manier waarop mensen persoonlijk vervoer waarnemen. De visie breidde zich uit naar aanpasbare esthetiek, met plannen voor verwijderbare verffilms waarmee eigenaren de kleur van de auto in een opwelling kunnen veranderen.
Vroege hindernissen en weerstand van de industrie
De Swatchmobile stond voor onmiddellijke uitdagingen. De batterijtechnologie bleef achter bij de ambities van Hayek, waardoor een betaalbare elektrische auto met groot bereik onpraktisch werd. Het project liep vast, wat leidde tot een verschuiving naar een hybride systeem met een kleine benzinemotor en loodzuuraccu’s.
Ondertussen bekeken gevestigde autofabrikanten het idee met scepsis. Volkswagen, dat aanvankelijk samenwerkte met Swatch, zette het project uiteindelijk buitenspel ten gunste van zijn eigen hybride stadsauto, de Chico. Ferdinand Piëch, toenmalig VW-chef, deed de Swatchmobile af als ‘een rolschaats van een olifant’. De consensus binnen de sector was dat de visie van Hayek onpraktisch was en de steun van serieuze auto-expertise ontbeerde.
De Mercedes-redding: van fantasie naar realiteit
Net toen de droom van Hayek leek af te brokkelen, kwam Mercedes-Benz tussenbeide. Nadat ze waren opgeschrikt om hun conservatieve cultuur te veranderen, waren de ontwerpers van Mercedes al bezig met het onderzoeken van soortgelijke micromobiliteitsconcepten. In 1994 vormden de twee bedrijven een joint venture, Micro Compact Car (MCC), waaruit uiteindelijk in 1995 het merk Smart zou voortkomen.
De Smart-auto werd in Renningen ontworpen door een jong, dynamisch team met een gemiddelde leeftijd van 34 jaar. Hij maakte gebruik van een ‘sandwichprincipe’ geïnspireerd op de nieuwe A-Klasse van Mercedes om de crashveiligheid te maximaliseren. Het eindproduct, gelanceerd in 1997, stond ver af van Hayeks oorspronkelijke elektrische visie, maar het was eindelijk een haalbare, zij het onconventionele, realiteit.
“De toekomst van mobiliteit zal de Smart zijn”, voorspelde MCC-voorzitter Jürgen Hubbert bij de lancering.
Of hij gelijk zal krijgen valt nog te bezien, maar het verhaal van de slimme auto is een bewijs van de kracht van disruptief denken en de onwaarschijnlijke convergentie van industrieën. De originele visie – geboren uit de fantasie van een horlogemaker – heeft een onuitwisbare stempel gedrukt op het autolandschap.
